De kracht van een orakel

“Ken uzelf” – het zou de lijfspreuk van Socrates zijn geweest. Sommige bronnen schrijven ze zelfs aan hem toe maar er worden nog andere Griekse wijsgeren genoemd als mogelijke geestelijke vaders van dit belangrijke aforisme. Een reisverslag van de Griekse schrijver Pausanias maakt melding van dezelfde inscriptie in de pronaos van de Tempel van Apollo – beter gekend als het Orakel van Delphi. Het orakel van Delphi is waarschijnlijk het beroemdste maar beslist niet het enige orakel ter wereld. De traditie bestond al veel langer – ook in het oude Egypte waren orakels actief.

Met “het orakel” wordt trouwens eerder een plaats dan een wezen bedoeld: in het geval van Delphi gaat het om een tempel ter ere van Apollo waar particulieren, koningen en zelfs buitenlandse hoogwaardigheidsbekleders de godheid zelf – weliswaar via een medium – om raad konden komen vragen. De kwesties die aan het orakel werden voorgelegd gingen niet alleen over de slaagkansen van een oorlog maar ook over morele vraagstukken die betrekking konden hebben op alle aspecten van het leven.

Apollo sprak bij monde van een de Pythia, een hogepriesteres die voor het leven werd benoemd, die haar hele leven aan Apollo wijdde en die haar woonplaats in de tempel had. De vragen werden door medewerkers van het orakel aan de Pythia overgemaakt waarop de reeks onverstaanbare klanken die het medium in haar trance produceerde, door diezelfde medewerkers werden vertaald naar cryptisch geformuleerde adviezen. De tempelmedewerkers waren geen priesters die deel uitmaakten van een priesterklasse: het waren gewone burgers van adellijke huize – aristocraten die hun taak in de tempel als eervol beschouwden. Ze formuleerden geen leer: ze waren de behoeders van een traditie. Door de werking van het orakel waren ze niet alleen op voorhand op de hoogte van de vragen die aan het medium zouden worden gesteld; ze hielden ook alle antwoorden nauwkeurig bij. Het medium zelf geraakte naar alle waarschijnlijkheid in trance onder invloed van etheengassen die uit de rotsige bodem van de tempel vrijkwamen: de tempel bevond zich op een belangrijk kruispunt van geologisch erg actieve breuklijnen en het gebied werd vaak door aardbevingen getroffen.

Eeuwenlang werd het orakel een belangrijke morele en politieke autoriteit toegekend. De grote macht die er van uitging, was een gevolg van de autoriteit waarop het zich kon baseren: die van niemand minder dan Apollo zelf.

In zekere zin valt de werking van het orakel te vergelijken met die van een hedendaags adviesbureau als bijvoorbeeld de “International Organization for Standardization” – verantwoordelijk voor het bepalen van de criteria waarmee bedrijven ISO-gecertificeerd kunnen worden – Deloitte, erkende keuringsorganismes of Externe Diensten voor Preventie en Bescherming op het Werk. Er is evenwel een groot verschil: geen van deze moderne orakels houdt zich bezig met de morele aspecten van de adviesvraag. Ergo: in een wereld als de onze waarin alle traditionele verbanden in snel tempo zijn veranderd door een explosieve toename van wetenschappelijke kennis die de grenzen van tijd en ruimte onmiskenbaar fundamenteel heeft hertekend en verlegd, lijkt de behoefte en al zeker de vraag tot moreel advies als iets dat misschien wel gemedicaliseerd een minstens geremedieerd zou moeten worden.

We leven in een tijd waarin het belang van een rationaliteit die wordt verengd tot universeel toepasbare regels en reglementen wordt overschat.

Wie vertrouwd is met intervisieoefeningen weet dat een intervisiegroep een krachtig medium kan zijn waarlangs collectieve wijsheid geëxpliciteerd kan worden en tot leven kan worden gebracht. Het is een geordende en gestructureerde manier om aan casus bespreking te doen. Op het einde van de oefening heeft niet alleen de adviesvrager een antwoord op zijn of haar vraag; ook de andere deelnemers hebben allemaal iets wezenlijks geleerd. 

Misschien is dat wel de manier waarop de essentie van het orakel van Delphi in moderne tijden nieuw leven kan worden ingeblazen. Niet met een medium dat onder invloed van hallucinogenen met de goden in contact zou staan maar wel met een groep gewone mensen die elkaar vinden in hun engagement om hun krachten te bundelen en wijsheid, kracht en schoonheid tot leven te kunnen doen komen bij al wie daar naar op zoek zou kunnen zijn.